یکی از مشکلات به جا مانده از اصلاحات ارضی سال 1342 مساله خرد و پراکندگی اراضی کشاورزی کشور می باشد طی سه دهه گذشته اقداماتی جهت رفع این تنگنا به عمل آمده که تشکیل شرکت های سهامی زراعی، تعاونی های تولید روستایی و مشاع های کشاورزی از آن جمله اند. از ابتدای دهه 70 تعاونی های تولید روستایی مجددا مورد توجه واقع شده، در سال های اخیر این شرکت ها به عنوان محور توسعه بخش کشاورزی عنوان شده و وزارت کشاورزی اعلام نموده است که برنامه های توسعه بخش کشاورزی در قالب تشکل ها به مورد اجرا گذاشته خواهد شد. در این مطالعه بهره وری عوامل تولید در تعاونی های تولید روستایی استان همدان مورد مطالعه واقع شده و نتایج به دست آمده با عملکرد کشاورزان خرده پا در روستاهای مشابه مقایسه گردیده است. اطلاعات مورد نیاز با تنظیم پرسشنامه و پرسشگری در سال 1376 جمع آوری گردید. در این مطالعه پس از بررسی سوابق و مطالعات کتابخانه ای، جهت برآورد روابط کمی متغیرها از الگوهای ریاضی و همچنین نرم افزارهای QPRO, SPSS, TSP استفاده شده است. این مطالعه نشان می دهد که در اثر به کارگیری ماشین بذر کار و توسعه میکانیزاسیون در تعاونی ها به ویژه تسطیح اراضی و گسترش کشت ردیفی و همچنین ارایه خدمات آموزشی- ترویجی مستمر توسط کارشناسان شرکت های تعاونی بهره وری عوامل تولید در شرکت ها نسبت به روستاهای شاهد افزایش یافته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

زمینه و هدف: شرکت های تعاونی تولید روستایی نقش مهمی را در توسعه پایدار روستایی ایفا می کنند و یکی از مراحل پیشرفته تعاون به شمار می روند. تعاونی های تولید روستایی با افزایش بازدهی تولید، نقش بسیار مهمی را درکاهش فقر روستایی ایفا می کنند و می توانند خدماتی را که دولت ها قادر به تامین آنها برای مردم فقیر نیستند، فراهم نمایند. هدف تحقیق حاضر بررسی نقش شرکت های تعاونی تولید روستایی در بهبود استقرارپذیری مولفه های 12 گانه رفاه لگاتوم در مناطق روستایی بود. روش شناسی/رهیافت: تحقیق حاضر با استفاده از پیمایش و روش شناسی توصیفی-همبستگی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر را تعداد 17493 خانوار روستایی دارای شرکت های تعاونی تولید روستایی شهرستان میاندوآب تشکیل دادند و 377 خانوار به طور تصادفی انتخاب گردیدند. داده ها از طریق مصاحبه های ساختارمند گردآوری گردیدند. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان دادند که شرکت های تعاونی تولید روستایی نقش مؤثری در بهبود مولفه های 12 گانه رفاه لگاتوم (شامل ایمنی وامنیت؛ آزادی فردی؛ حکمرانی؛ سرمایه اجتماعی؛ محیط سرمایه گذاری؛ شرایط کارآفرینی؛ دسترسی به بازار و زیرساخت؛ شرایط اقتصادی؛ شرایط زندگی؛ بهداشت و سلامت؛ آموزش و محیط زیست طبیعی) داشتند. در این میان شرکت های تعاونی تولید روستایی بیشترین نقش را در بهبود مولفه آموزش داشتند. در انتها پیشنهادات کاربردی ارائه گردیده است. اصالت/نوآوری: مطالعات قبلی به بررسی نقش یک یا دو مولفه تشکیل دهنده رفاه پرداخته اند و هیچیک از مطالعات قبلی به نقش تمامی مولفه های تشکیل دهنده رفاه به طور همزمان نپرداخته است که در میان نوآوریهای تحقیق حاضر بشمار میرود.

تعاونی، یکی از تشکل هایی است که به سبب پیشرفت ها و موفقیت های درخشانش، به عنوان نهادی که در پاسخ گویی به دشواری های بنیادین توسعه تلاش دارد، همواره مورد توجه کشورهای گوناگون قرار گرفته است. روند تکاملی راه اندازی این نهادها و فلسفه وجودی تشکیل آنها، همگام با نظریات توسعه و به منظور پاسخ گویی به اهداف اساسی آن نضج یافته است، چنان که برداشت ناقص و نگرش بسته و ابتدایی از این نهادها به عنوان تشکل هایی وابسته و دولتی، که فلسفه وجودی آنها غالبا در چارچوب افزایش تولید مطرح می شد، کم کم جای خود را به نهادهایی مردمی و مستقل، با زیربنای فلسفی همکاری و برابری اعضا داده، و بدین ترتیب پاسخ گویی به اهداف جدید توسعه را در اولویت قرار داده است. پژوهش حاضر، با هدف تعیین میزان موفقیت تشکل های مکانیزاسیون استان فارس (شامل 12 شرکت مکانیزه، 24 تعاونی روستایی و 8 تعاونی تولید) در دست یابی به اهداف کهن و جدید توسعه، با بهره گیری از روش پژوهش پیمایشی انجام گردید.نتایج نشان داد که واحدهای مکانیزه تعاونی های تولید در ایجاد درآمد بیشتر برای کشاورز، همکاری افراد روستایی در سطح جامعه، افزایش برابری و رفاه شغلی، در مقایسه با دیگر تشکل ها، موفقیت بیشتری نشان می دهند، در حالی که شرکت های مکانیزه بیشترین انعطاف پذیری و مشارکت را در تصمیمات مربوط به انجام فعالیت های کشاورزی و نیز نحوه پرداخت اجرت میان تشکل های گوناگون دارا می باشند. به سخن دیگر، تعاونی های تولید در مجموع توانسته اند در دست یابی به اهداف توسعه (افزایش درآمد،مشارکت بیشتر، کاهش نابرابری و افزایش رفاه) موفقیت بیشتری کسب نمایند. پس از این واحدها،شرکت های مکانیزه قرار دارند. در هر حال، تعاونی های روستایی پایین ترین سطح موفقیت را نشان دادند.

در مقاله حاضر، نقش مدیریت در شرکت های تعاونی تولید روستایی استان خراسان رضوی بررسی شده است. در این راستا، تعداد 40 شرکت در سال زراعی 1385-1386 انتخاب، و مدل عملکرد گندم و جو، با درنظر گرفتن متغیرهای کنترلی، برآورد و تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان می دهد بیشترین تاثیر در عملکرد جو و گندم به متغیر خلاقیت و نوآوری (0.29 و 0.28) مربوط می شود. ضرایب متغیر ایجاد روحیه تعاون در مورد عملکرد جو، 0.24 و در مورد عملکرد گندم، 0.12 به دست آمده است. ضرایب تجربه عملی نیز نشان می دهد در مورد محصول جو، 0.18 و در مورد تولید گندم، 0.23 از تغییر عملکرد تولید در تعاونی های روستایی به این متغیر مربوط می شود. همچنین ضریب متغیر دانش تخصصی در مورد عملکرد جو، 0.09 و در مورد محصول گندم، 0.13 است.